Ֆաբրիկատորյան եղբայրների տները Մեզիրեում
Պատմականորեն առնված՝ մերն է այն ամենը, որ հայը տվել է աշխարհին: Մեր ստեղծածը պատմության որ դարում էլ և Երկրագնդի որ կետի վրա էլ լինի՝ կմնա սեփականությունը հայ ոգու... Հայ մտքի և բազկի գործերը Հայաստանից դուրս կմնան իբրև հոգևոր գաղութներ: Այո, մարդկային սփյուռքից զատ, մենք ունենք նաև մեր ստեղծած արժեքների սփյուռքը:
Գ. ՆԺԴԵՀ
Ֆաբրիկատորյան եղբայրների տեքստիլ ֆաբրիկան Օսմանյան կայսրությունում եզակի ձեռնարկություն էր։
Հաստատության հիմնադիր Գրիգոր Ֆաբրիկատորյանը պատանի հասակում մեկնել է Կարին, որտեղ պատահաբար գնել է Եվրոպայից բերված, կտորեղեն արտադրող փչացած մի դազգահ, բնատուր ուշիմության շնորհիվ վերացրել թերությունը և աշխատեցնելով՝ արտադրողականությունն ավելացրել շուրջ 1000 անգամ։ Ցանկանալով խորամուխ լինել գործի մեջ` նա մեկնել է Լիոն, որտեղ, շրջելով զանազան տեքստիլ ֆաբրիկաներում, ձեռք է բերել հիմնարար գործնական գիտելիքներ։
1869-ին Գ. Ֆաբրիկատորյանն ընտանյոք տեղափոխվել է Մեզիրե (Մամուրեթ-ուլ Ազիզ) և հիմնել ծաղկավետ մետաքսյա կտորեղենի գործարան։ 1884 թ. Լիոնի միջազգային ցուցահանդեսում նրա արտադրանքն արժանացել է պատվոգրի ու մրցանակի։ Ըստ որոշ տեղեկությունների, սուլթան Աբդուլ Համիդին նվիրել է մի թանկագին մետաքսե գործվածք, որի համար պարգևատրվել է շքանշանով։ 1886-ին գնել է ծաղկահյուս մեքենաներ և որդի Տիգրանին ուղարկել Մարսել` դրանց արտադրական գաղտնիքների մեջ խորամուխ լինելու համար։ 1888-ին Գ. Ֆաբրիկատորյանը պարգևատրվել է «Օսմանիե» 3-րդ աստիճանի շքանշանով և մեկնել Ֆրանսիա՝ կրկին այցելելով բազմաթիվ ֆաբրիկաներ: Մեկ տարի անց զգալիորեն ընդարձակել է ձեռնարկության գործունեությունը` Եվրոպայից և ԱՄՆ-ից բերելով արդիական սարքավորումներ։
Հոր մահից հետո գործարանի կառավարումն ստանձնել են նրա հինգ որդիները՝ Մամասը, Տիգրանը, Սամվելը, Կարապետը և Ահարոնը։ Ահարոնը տնօրինել է հումքի գնման և արտադրանքի վաճառքի ճյուղը, մեքենագետ Տիգրանը Կարապետի հետ հետևել է սարքավորումների անխափան աշխատանքին, իսկ Սամվելը կտորեղենի ներկման և գունազարդման մասնագետ էր։
Մետաքսե գործվածքների գործարանին զուգընթաց, եղբայրները հիմնել են նաև մանվածքի ֆաբրիկա` արտադրելով ու մատչելի գներով վաճառելով բամբակե ու կտավե գործվածքներ, անձեռոցիկներ և այլ ապրանքներ։
Կարապետը, ապա նաև Մամասն ու Տիգրանը մեկնել են ԱՄՆ, որտեղ ուսումնասիրել են մետաքսե ու բամբակե գործվածքների արտադրությունը և վերադառնալով Մեզիրե` իրենց հետ բերել շոգեշարժ սարքավորումներ, այդպիսով կատարելագործելով սեփական ձեռնարկությունները։
Ֆաբրիկատորյան եղբայրների մանվածքի ֆաբրիկայի արտադրանքը Լիոնի, Մարսելի, Փարիզի, Բրյուսելի միջազգային ցուցահանդեսներում արժանացել է մեդալների, որոնք պատկերված էին նրանց ֆիրմային թղթաձևերի գլխամասում։
Ֆաբրիկայում մշտապես աշխատել են 200-300 մեզիրեցի ու խարբերդցի հայ կանայք։
1915 թ. Ֆաբրիկատորյանների ձեռնարկությունները պետականացվել են, իսկ 5 տներում 29 հոգով բնակվող ընտանիքի բոլոր անդամները՝ սպանդի ենթարկվել:
Խաչատուր ԴԱԴԱՅԱՆ
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
-
Ասում են… Եթե չլիներ մեր չարամիտ միջամտությունը, ապա հայերի բացարձակ մեծամասնությունը, ըստ Սան Ստեֆանոյի պայմանագրի, հայտնվելու էր Ռուսաստանի պաշտպանության ներքո
-
Ասում են… Պարադիգմի կտրուկ փոփոխությունը և անցումը դեպի Եվրամիության հարթակ, մեր կարծիքով, անխուսափելիորեն կապված կլինի ՀՆԱ-ի անկման և հայկական բիզնեսին, տնտեսությանն ու Հայաստանի հասարակ քաղաքացիների կենսամակարդակին լուրջ հարվածների հետ։
-
Ասում են… Դոնալդ Թրամփի գլխավորած հանրապետական վարչակազմի ԱՄՆ-ում իշխանության վերադարձով Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո միջազգային գործընթացների Վաշինգտոնի ըմբռնումը նոր հարթություն է ձեռք բերել: Հունվարի 15-ին Սենատում այս հարցի վերաբերյալ նոր պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոն շատ խոսուն հայտարարություններ արեց։
-
Ասում են Եթե ինչ-որ մեկը սեփական պատմությունը խեղաթյուրում է թշնամու բարեհաճությանը արժանանալու համար, նա հարգանքի արժանի չէ: Թուրքիան Հայաստանի հավերժական թշնամին է, նրանք հավերժական անեծքի տակ են հայոց կոտորածը կազմակերպելու համար:
-
Ասում են… «Զանգեզուրի միջանցքը» ներկայիս տեսքով մաքուր թուրքական պրոյեկտ է: Այդ միջանցքով Ադրբեջանը ոչնչից ստանալու է տարեկան 1,5 մլրդ դոլար եկամուտ, իսկ Թուրքիայի առջև բացվելու են Կասպից ծովի դարպասները, և մուտք է գործելու Կենտրոնական Ասիա
-
Ասում են Ռուսաստանի նախագահ Պուտինը Զանգեզուրի միջանցքի մասին ոչ մի նոր բան չի ասել Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո, որն ավարտվել է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությամբ։ Միևնույն ժամանակ, հայտնի չէ, թե այս հարցում Հայաստանը, Ադրբեջանը, Իրանը, Ռուսաստանն ու Թուրքիան ինչպես են «ընտելանալու» միմյանց:
-
Ասում են… Ռուսաստանի տարածքին հեռահար ճշգրիտ զենքերով հարվածներ հասցնելու հնարավորություն ՈՒկրաինայի ԶՈՒ-ն չունի, հետևաբար, եթե հայտարարվում է, որ ՈՒկրաինային թույլատրվում է նման հարվածներ հասցնել, ապա դա նշանակում է, որ ՆԱՏՕ-ն ուղիղ մտնում է կոնֆլիկտի մեջ Ռուսաստանի հետ
-
Ասում են… Վլադիմիր Պուտինի այցն Ադրբեջան պատմական իրադարձություն էր, քանի որ այն նշանավորեց Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի գլխավոր դաշնակցի փոփոխությունը։ Ավելի քան 30 տարի Հայաստանն այդպիսի դաշնակից էր, բայց հիմա որոշել է անցնել Արևմուտքի կողմը՝ ներառյալ Ֆրանսիան, ԵՄ-ը և ԱՄՆ-ը
-
Նիկոլն արգելել է իրեն նկարել Արարատների ֆոնին Ըստ մերձնիկոլական շրջապատից տարածվող լուրերի` կապիտուլյանտ ոչնչությունը հրահանգել է իր աշխատակազմի լուսանկարիչներին և օպերատորներին իրեն չպատկերել Արարատ լեռների ֆոնին:
-
Ասում են… Մի շարք երկրներում, ցավոք, նաև Հայաստանում մեծ խանդավառություն չկար այն հարցում, որ Ռուսաստանն ինչ-որ կերպ վերահսկեր Հայաստանով լոգիստիկ ճանապարհը Նախիջեւանի և Ադրբեջանի հիմնական տարածքի միջև։ Այստեղ, նախ և առաջ, Թուրքիայի շահն է
-
Ասում են… Ես հստակ ասել եմ՝ նյութական որևէ ակնկալիք, կլինի կազմակերպություն կամ անձ, եթե ինքը ներգրավված է այս շարժմանը, չի կարող ունենալ, սկսած ինձնից, փոխարենը՝ մենք բոլորս կստանանք Հայրենիք ու Պատիվ
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
Տարածաշրջանային
Մեջլիսը միաձայն որոշում է ընդունել Հորմուզի նեղուցը փակելու մասին
Իրանական տեղեկատվական հարթակները հաղորդում են, որ Իրանի Իսլամական Հանրապետության պառլամենտը` Մեջլիսը, միաձայն որոշում է ընդունել Հորմուզի նեղուցը փակելու մասին։Հավանաբար հիշում եք, որ նեղուցի փակման մասին խոսել ենք դեռ օրեր առաջ, սակայն այն ժամանակ Իրանը, հավատալով դիվանագիտական ճանապարհով խնդիրը կարգավորելու Թրամփի հայտարարություններին, չգնաց այս ծայրահեղ քայլին...
